NOKTALAMA İŞARETLERİ KONU ANLATIMI

1-Cümlenin sonuna konur.

NOKTA(.)

2. Bazı kısaltmaların sonuna konur:

Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurul­muştur.

Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı doçent), Prof. (profesör), Cad. (cadde), Sok. (sokak)

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:

 

3. (üçüncü), 15. (on beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent

4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

 

3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında vb.

5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

 

 I.               1.                            A.            a.

6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

 II.              2.                            B.            b.

29.5.1453, 29.X.1923 vb.

UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz:

7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

 

8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

Tren 09.15’te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı.

Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.

9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur:

 

4.5=20, 12.6=72 vb.

1.000, 326.197, 49.750.812 vb

10. Genel ağ adreslerinde kullanılır:

 

:http://tdk.gov.tr

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:

VİRGÜL ( , )

Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller

2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur

 

Umduk, bekledik, düşündük.

Eve geldim, çantamı bıraktım ,dışarı çıktım.

3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

 

Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz dışarı çıktı.

4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

 

Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. 

5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına ko­nur:

 

6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Akşam, yine akşam, yine akşam,

Adana’ya yarın gideceğim, dedi.

7. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

 

– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.

8. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bil­diren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:

 

Peki, gideriz. Olur, ben de size katılırım. Hayhay, memnun oluruz. Haydi, geç kalıyoruz.

9. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

 

Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele, müsademe demektir. (Atatürk)

Sayın Başkan,

Sevgili Kardeşim,

Değerli Arkadaşım,

10. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

 

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

UYARI: Metin içinde ve, veya, yahut, ya ... ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz:

UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem gider hem ağlar.

Ne kız verir ne dünürü küstürür.

Bu kurallar bugün de yarın da geçerli olacaktır.

UYARI: Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz:

UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Gör gözlerinle de aklın yatarsa anlatıver millete.

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:

NOKTALI VİRGÜL ( ; )

Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.

2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayır­mak için konur:

Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü.

Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)

Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu.

1.Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

İKİ NOKTA (: )

Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem.

2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

 

Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. 

3. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

 

Bilge Kağan:         Türklerim, işitin!

                              Üstten gök çökmedikçe,

                              alttan yer delinmedikçe

                              ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?

Koro:                    Göğe erer başımız

                              başınla senin!

4. Genel ağ adreslerinde kullanılır:

 

http://tdk.gov.tr

5. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:

 

56:8=7, 100:2=50 vb.

ÜÇ NOKTA ( ... )

1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:

 

Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveri­yordu da bu yanı...

2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak is­tenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

 

Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.

3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konur:

 

.. derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı...

4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:

 

Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz! 

5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

 

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:

—      Koca Ali... Koca Ali, be!.. 

6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevap­larda kullanılır:

 

— Yabancı yok!

— Kimsin?

— Ali...

— Hangi Ali?

— ...

UYARI: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan. 

1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:

SORU İŞARETİ ( ? )

Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?

2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

 

Gümrükteki memur başını kaldırdı:

      — Adınız?

3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

 

Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.

1496 (?) yılında doğan Fuzuli...

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş

1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarele­rin sonuna konur:

ÜNLEM İŞARETİ ( ! )

Hava ne kadar da sıcak! 

Aşk olsun! Ne kadar akıllı adamlar var!

 Vah vah!

Ne mutlu Türk’üm diyene! 

2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

 

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! 

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! 

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

 

İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken

      Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!

KISA ÇİZGİ ( - )

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

 

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan,  bil-

mem. Havuzun suyu bulanık.

2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

 

Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. 

3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

 

al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük vb.

4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

 

al-, dur-, gör-, ver-; başar-, kana-, okut-, taşla-, yazdır- vb.

5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:

 

-ak, -den, -ış, -lık; -ımsa-; -la-; -tır- vb.

6. Heceleri göstermek için kullanılır:

 

a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, prog-ram, ya-zar-lık vb.

7. Arasında, ve, ile, ila, ...-den ...-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasındakullanılır:

 

Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman ilişkileri, Ural-Altay dil grubu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 09.30-10.30, Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşması,

8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır:

 

50-20=30

9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

 

 -2 °C

UYARI: Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

On on beş yıl. Üç beş kişi geldi.

1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tır­nak içine alınır:

TIRNAK İŞARETİ ( “ ” )

Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır.

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

 

Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

 

 Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:

EĞİK ÇİZGİ ( / )

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / 

2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

 

Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA

3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

 

18/11/1969, 15/IX/1994 vb

4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

 

a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

5. Genel ağ adreslerinde kullanılır:

 

 http://tdk.gov.tr

KESME İŞARETİ ( ’ )

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

 

Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm, Türkiye’mizin, Fatih Sultan Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın, Mehmet Emin Yurdakul’dan, 

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

 

Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

 

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

 

Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. 

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

 

 a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.

1. Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:

Yay Ayraç ( )

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

 

3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla­mak ve göstermek için kullanılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)...

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam'a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın...

4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

 

5. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:

Ne mutlu Türküm diyene. (Mustafa Kemal Atatürk)

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.