YAZIM
KURALLARINDA UNUTMAMAN GEREKEN 35
UYARI
*Aşağıdaki yazım kurallarını
oku ve boş bırakılan yerlere sen de örnekler yaz.
1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı
fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi
veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek
…………………/…………………/……………………/…………………
2. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey,
güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın,
uzak kelimeleri ayrı yazılır:
Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, İç Asya,
…………………/…………………/……………………/…………………
3.Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik
yazılır:
apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, dümdüz, düpedüz,
gömgök, güpegündüz, kapkara, kupkuru,
…………………/…………………/……………………/…………………
4. Ek fiilin çekimli biçimleri (idi, imiş, ise) ayrı yazılabildiği gibi bitişik olarak da
yazılabilir.
yorgundu (yorgun idi), güzelmiş (güzel imiş),
…………………/…………………/……………………/…………………
5. Ek-fiilin zarf-fiil eki almış biçimi olan iken ayrı
yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir. başlayacakken
(başlayacak iken), çalışıyor-ken (çalışıyor iken), durgun-ken (durgun iken)
…………………/…………………/……………………/…………………
6. Bulunma (hal eki olan –de) durumu eki getirildiği
kelimeye bitişik yazılır:
devede kulak,
yolda kalmak, ayakta durmak,
Yurtta sulh, cihanda
sulh. (Atatürk)
NOT:Bulunma hal eki olan –de,cümleden çıkarıldığında anlam
bozulur.
1.cümle:………………………………………………………………….
2.cümle:………………………………………………………………….
3.cümle:………………………………………………………………….
7.Bağlaç olan
“de” eki ayrı yazılır,cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz ancak
anlamda daralma olabilir:
*Sinemaya Elif de ,Fatma da gelecekmiş.
*Kızı da geldi gelini de.
*Durumu oğluna da bildirdi.
1.cümle:………………………………………………………………….
2.cümle:………………………………………………………………….
3.cümle:………………………………………………………………….
UYARI: Ayrı yazılan da / de hiçbir
zaman ta / te biçiminde yazılmaz:
*Gidip de gelmemek var, gelip de görmemek var (Gidip te gelmemek var, gelip te görmemek
var değil,bu örnek yanlıştır.)
UYARI: Ya sözüyle birlikte kullanılan da ayrı
yazılır: ya da
8. ile, ayrı olarak yazılabildiği gibi kelimelere
eklenerek de yazılabilir.
bulutla (bulut ile), çiçekle (çiçek ile), kuşla (kuş
ile)
…………………/…………………/……………………/…………………
9. Bağlaç olan ki ayrı yazılır:
*bilmem ki, demek ki, kaldı ki vb.
*Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, şuurla işlensin.
(Atatürk)
*Geçmiş zaman olur
ki hayali cihan değer.
1.cümle:………………………………………………………………….
2.cümle:………………………………………………………………….
3.cümle:………………………………………………………………….
UYARI:Ancak “SOMBAHÇEMİ”
şeklinde unutmamak amacıyla kodladığımız kalıp sözün ilk harflerinden hareketle
aşağıdaki ki ekleri kelimeye bitişik yazılır.
Sanki,Oysaki,Mademki,Belki,Halbuki,Çünkü,Eğerki,Meğerki, İllaki
NOT:Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de
ayrı yazılır:
*Ders bitti, zil çaldı mı ki?
*Seni öyle göreceğim geldi ki.
1.cümle:………………………………………………………………….
2.cümle:………………………………………………………………….
10.Soru eki ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı
olarak ünlü uyumlarına uyar:
*Kaldı mı? *Sen de mi geldin?
*Olur mu? *İnsanlık öldü mü?
1.cümle:………………………………………………………………….
HATIRLATMA
1:Soru ekinden sonra gelen ekler, bu
eke bitişik olarak yazılır:
*Verecek misin? *Okuyor
muyuz?
*Çocuk muyum? *Gelecek
miydi?
1.cümle:………………………………………………………………….
HATIRLATMA
1:Bu ek sorudan başka görevlerde
kullanıldığında da ayrı yazılır:
*Güzel mi güzel! *Yağmur yağdı mı dışarı çıkamayız.
1.cümle:………………………………………………………………….
11.Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları
her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır:
*TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi),
*TDK (Türk Dil Kurumu),
*ABD (Amerika Birleşik Devletleri);
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
UYARI:Gelenekleşmiş
olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük
harflerle yapılan kısaltmalarda nokta
kullanılmaz.
12.
Kısaltılan
kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins
isim ise ilk harf küçük olur:
Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Prof. (Profesör),
sf. (sıfat), haz. (hazırlayan), çev. (çeviren),
Büyük Harfle
Yapılan Kısaltmalara Örnek:
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
Küçük Harfle Yapılan
Kısaltmalara Örnek:
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
Kısaltma:…………………..Açılımı….………………………………
ÇOooOOK ÖNEMLİ: Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde
kelimenin okunuşu esas alınır:
cm’yi, kg’dan, mm’den, kr'un.
…………………/…………………/……………………/…………………
Büyük
harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin
okunuşu esas alınır:
BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den, TL’nin vb.
…………………/…………………/……………………/…………………
ÖNEMLİ: Sert ünsüzle
biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman okunuşta sert ses yumuşatılmaz:
AGİK’in (AGİĞ’in değil), CMUK’un (CMUĞ’un
değil), RTÜK’e (RTÜĞ’e değil), TÜBİTAK’ın (TÜBİTAĞ’ın değil) vb.
13.
Bazı
Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı
fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine
uğradıklarında bitişik yazılır:
emir+etmek>emretmek, kayıp+olmak>kaybolmak;
darp+etmek>darbetmek, af+etmek>affetmek,
………………….>…………………
……………..>………………….
………………….>…………………
……………..>………………….
14.Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı, kuzeydoğu
……………………………..
/……………………………
15.Cümle büyük harfle başlar:
*Ak akçe kara gün içindir.
*Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir. (Atatürk)
1.cümle:………………………………………………………………….
NOT:Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan
cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru,
ünlem vb.) konur:
*Atatürk "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki
asil kanda mevcuttur!" diyor.
UYARI: İki çizgi arasındaki açıklama
cümleleri büyük harfle başlamaz:
*Bu sefer de onları -her zamanki yerlerinde bulmak ihtimaliyle- farkında olmadan aramıştım.
1.cümle:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
16.
İki
noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:
*Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni
küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.
17.ÇOoooOK ÖNEMLİ1:Kişi
adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve
lakaplar büyük harfle başlar:
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk,
Kaymakam Erol Bey, Dr. Alâaddin Yavaşça;
Sayın Prof. Dr. Hasan Eren; Mustafa Efendi,
Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi;
Mareşal Fevzi Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel;
……………………………………/…………………………………………
……………………………………/…………………………………………
ÇOoooOK ÖNEMLİ2:Akrabalık adı olup lakap veya unvan
olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar: Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; Gül
Baba, Susuz Dede, Telli Baba vb.
…………………………………/…………………………………………
……………………………………/…………………………………………
UYARI: Akrabalık
bildiren kelimeler küçük harfle başlar:
*Tülay ablama gittim.
*Ayşe teyzemin keki çok güzel.
1.Örnek:………………………………………………………………….
2.Örnek:………………………………………………………………….
ÇOoooOK ÖNEMLİ3:Cümle içinde özel adın yerine kullanılan
makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar:
*Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul
etti.
1.Örnek:………………………………………………………………….
2.Örnek:………………………………………………………………….
18.Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki,
unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
Sayın Bakan,Sayın Başkan,Sayın Rektör,
…………………/………………………………………/…………………
19.Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük
harfle başlar:
Sevgili
Kardeşim,Aziz Dostum,Değerli Dinleyiciler,
…………………/………………………………………/…………………
20.
Hayvanlara
verilen özel adlar büyük harfle başlar: Boncuk,
Fındık, Minnoş, Pamuk vb.
……………………………………/…………………………………………
21.Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında
kullanıldıklarında küçük harfle başlar:
*Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş.
Cümle:.……………………………………………………………………
22.Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar
bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.
Cümle:.……………………………………………………………………
ÇOoooOK ÖNEMLİ:Bu sözler yön bildirdiğinde küçük
yazılır:
*Bursa’nın doğusu,
*Ankara’nın batısı
…………………………………/…………………………………………
……………………………………/…………………………………………
23.Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir,
göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, ,
Van Gölü, Zigana Geçidi
…………………/…………………/……………………/…………………
UYARI: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran
şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Taflan
köyü vb.
…………………/…………………/……………………/…………………
24.Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle,
meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar:
Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı,
Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi,
Cemal Nadir Sokağı, İnkılap Sokağı vb.
………………………………/……..…..……………/………………….
………………………………/………..…….………/…………………..
25.Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük
harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi,
Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Çankaya
Lisesi;
…………………………………../………………………………………/
…………………………………../………………………………………/
UYARI: Özel ada
dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz:
Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi
…………………………………../………………………………………/
…………………………………../………………………………………/
26.Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel
adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı,
mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır:
*Mai ve Siyah, *Suç ve Ceza, *Leyla ile Mecnun,
…………………/………………………………………/………………….
ÇOoooOK ÖNEMLİ1:Belirli bir tarih bildiren ay ve gün
adları büyük harfle başlar:
*29 Mayıs 1453 Salı günü,
*29 Ekim 1923,
*28 Aralık 1982’de göreve başladı.
*Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.
Cümle:…………………………………………………………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
ÇOoooOK ÖNEMLİ 2: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün
adları küçük harfle başlar:
*Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime
başlar.
Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri
yaparız.
Cümle:…………………………………………………………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
27. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle
başlar:
Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs
Durağı, Dolmuş Durağı, Şehirler Arası Telefon,
3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok vb.
……………../……………………………………./……………………….
……………../……………………………………./……………………….
28.Sayılar harflerle(yazıyla) de yazılabilir:
bin yıldan beri, on dört gün, haftanın beşinci günü,
üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf
……………../……………………………………./……………………….
……………../……………………………………./……………………….
……………../……………………………………./……………………….
29. Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam
kullanılır:
17.30’da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram,
150 kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi vb.
……………../……………………………………./……………………….
……………../……………………………………./……………………….
30.Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da
yazılabilir:
saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat
sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
31.
Birden
fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:
iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb.
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
32. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen
sayılar bitişik yazılır:
650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
33.ÇOoooOK ÖNEMLİ Sıra
sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek
yazılır, ayrıca nokta konmaz:
8.’inci değil 8’inci, 2.’nci değil 2’nci
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
34. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 2’şer değil
ikişer, 9’ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer vb.
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:…………………………………………………………………….
35.Sayılar ayrı yazılır ancak oyun adları bitişik yazılır:
beştaş, dokuztaş, üçtaş, ellibir vb.
……………../……………………………………./……………………….
Cümle:……………………………………………………………………
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder